مشكلات شركت‌هاي فناورانه نوپا در ايران

[EVOLUTION 921]

سونيتا سراب‌پور - راه‌اندازی یک استارت‌آپ یا همان شرکت نوپا، مانند درست کردن یک پازل است. اولین قطعه مورد نیاز یک ایده است. یک ایده ناب و خاص. قطعه‌های بعدی که می‌توانند این پازل را تکمیل کنند یافتن سرمایه‌گذار، یک حامی و در کل به وجود آوردن یک شرایط مناسب برای شروع به کار و رساندن ایده به مرحله تولید و گسترش آن است.

اما اگر همین شرایط مدنظر فراهم نشود آن وقت همان ایده خلاقانه که می‌توانست شرکت کوچک شما را به یک غول در بازار تجاری تبدیل کند و شرکت‌های دیگر برای خرید شما رقم‌های میلیونی و گاهی میلیاردی پیشنهاد کنند، می‌تواند به یک طرح شکست خورده تبدیل شود که دیگران هم هوس رفتن به سراغ آن را نداشته باشند.

برای مثال همین چند سال پیش بود که یک گروه جوان در دانشگاه صنعتی شریف با اجاره یک خانه در کنار دانشگاه گرد هم جمع شدند تا با توجه به افزایش استفاده از سیستم‌عامل معروف گوگل یعنی آندروید، این سیستم‌عامل را فارسی‌سازی کنند. آن طور که مدیر فناوری این پروژه آن زمان اعلام می‌کرد، قرار بود این محصول به زودی روی تمام گوشی‌هایی با سیستم‌عامل آندروید وجود داشته باشد. گروه فارسی سازی سیستم‌عامل آندروید امیدوار بودند که با همکاری واردکنندگان گوشی در کشور بتوانند هم عاملی برای گسترش زبان فارسی بین اسمارت فون‌ها باشند و هم بتوانند مورد توجه قرار بگیرند و کسب‌وکار خود را گسترش دهند. اما حالا گویا تمام این امید ها برای رسیدن به این اهداف، به دنبال عدم همکاری واردکنندگان از بین رفته است. آنطور که شواهد نشان می‌دهد تبدیل یک ایده در ایران در مقایسه با سایر کشورها با موانع بیشتری روبه رو است.

** استارت آپ چیست؟

Start up یا شرکت‌های نوپا به شرکت‌های تازه تاسیس و افرادی گفته می‌شود که جرات پدید آوردن یک محصول نو یا یک سرویس خلاقانه و کاملا ابتکاری را داشته باشند که با در نظر داشتن بازار هدف

(Market Target) آن به نظر عموم کار غیرقابل اجرایی است. یک شرکت یا گروه استارت‌آپ موفق، دارای یک مدل تجارتی (Business Model) دقیق و برنامه‌ریزی شده است. در نهایت این شرکت آنقدر سریع رشد می‌کند که یا مورد توجه شرکت‌های بزرگ قرار می‌گیرد یا خود به یک شرکت بزرگ تبدیل می‌شود. برای مثال شرکت اینستاگرام را در نظر بگیريد. این شرکت را فیس بوک به مبلغ یک‌میلیارد دلار خرید، شرکتی که براساس یک اپلیکيشن و سرویس ساده پایه گذاری شده بود و تنها ۹ کارمند داشت. اینستاگرام به خاطر خلاقانه بودن و ساده بودن آن بعد از دو سال فعالیت به یکی از پرکاربردترین اپلیکیشن‌های عکسبرداری روی سیستم‌عامل آندروید و ios تبدیل شده است.

تاریخچه شرکت‌های نوپا، به موضوع حباب دات‌کام (Dot-com Bubble) بر می‌گردد. حباب اقتصادی (در خلال سال‌های ۱۹۹۵ تا ۲۰۰۰ میلادی) که طی آن بازارهای بورس سهام کشورهای صنعتی دنیا شاهد رشد سریع ارزش مالی‌شان بودند که این رشد از بخش اینترنت و شاخه‌های مرتبط با آن ناشی می‌شد. از مشخصه‌های این دوره، تاسیس گروه جدیدی از شرکت‌ها بر پایه اینترنت بود که به طور کلی به آنها شرکت‌های دات-کام گفته می‌شد.

** شرکت‌های نوپا در ایران

در حالی که تاسیس شرکت‌های نوپا آن هم در بخش تکنولوژی و فناوری اطلاعات به تقلید از آنچه در منطقه سیلیکون ولی آمریکا رخ می‌دهد در کشورهایی مانند انگلیس، شیلی، ترکیه و... روبه افزایش و رشد است، اما داستان شرکت‌های نوپا در ایران متفاوت از آن چیزی است که در دنیا اتفاق می‌افتد.

نه اینکه در ایران افراد خلاق با ایده‌های ناب وجود نداشته باشد، بلکه برعکس آنقدر ایده و طرح‌های خلاقانه توسط نیروی جوان مطرح می‌شود که در بیشتر مواقع به دلیل نبود حامی، سرمایه، عدم آشنایی با دنیای تجارت و... در کمتر از 24 ساعت این ایده موفق به یک طرح شکست خورده تبدیل می‌شود.

سهیل ترکان، مدیر اجرایی شرکت فراسو، در خصوص موانع کسب‌وکار شرکت‌های نوپا در کشور آن هم در بخش فناوری و تکنولوژی می‌گوید: «شرکت‌های استارت آپ در کشور به دلیل فقدان شرایط پایدار اقتصادی با تزلزل زیادی روبه‌رو می‌شوند و خیلی سریع از بین می‌روند.»

به باور وی ریسکی که برای یک شرکت کوچک با یک ایده جدید وجود دارد، قابل مقایسه با ریسک یک شرکت با یک ایده تکراری و روتین نیست و از آنجایی که شرایط اقتصادی کشور قدرت ریسک‌پذیری را از افراد گرفته است، همین شرایط نیز باعث شده که همه کسب و کارها در این فضا بدون کوچک‌ترین خلاقیت شکل بگیرند و شرکت‌هایی با ایده خلاقانه ظرف 24 ساعت از بین بروند.

ترکان در پاسخ به این سوال که شرکت فراسو به عنوان یک شرکت نوپا، چگونه توانسته با این شرایط به رشد خود در بازار فناوری اطلاعات کشور ادامه دهد، می‌گوید: «در این سال‌ها عاملی که به شرکت فراسو کمک کرده تا با توجه به شرایط بازار کشور به رشد خود ادامه دهد، انعطاف‌پذیر بودن نسبت به سیاست‌های اتخاذ شده توسط دولت بوده است. مدیران فراسو سعی کرده‌اند که در شرایط مختلف اقتصادی، مدل‌های تجاری مختلفی داشته باشند تا به گسترش تجارت خود ادامه دهند.»

** مشکلات قانونی، عدم جذب سرمایه

آنطور که از ظاهر امر دیده می‌شود، اکثر شرکت‌های نوپا در کشور بیشتر در بخش سایت‌های تبلیغات آنلاین، تجارت آنلاین و فعالیت‌هایی از این دست مشغول هستند. اگر به آمار جشنواره‌های وب در ایران نگاه بیندازید شاهد سایت‌های گوناگون و موفقی در این زمینه می‌شوید که جایزه‌های مختلفی را در بین هزاران وب‌سایت ایرانی به خود اختصاص داده‌اند. اما متاسفانه این سایت‌ها بعد از گذشت چند سال یا از بین رفته‌اند یا حالا برعکس گذشته فعالیت کمرنگی در این عرصه دارند.

در واقع در تمام دنیا استارت‌آپ‌ها شکست می‌خورند، اما آنچه در ایران در حال وقوع است به مراتب گسترده‌تر از وضعیت جهانی این شرکت‌ها است. براساس تحقیقات صورت گرفته توسط ستاد برگزاری جشنواره وب ایران، عدم توانایی در تجاری‌سازی و عدم‌توانایی در جذب سرمایه، اصلی‌ترین عامل شکست شرکت‌های نوپا در کشور است.

به جز این موارد، به باور برخی از فعالان حوزه فناوری اطلاعات نبود یک اکوسیستم مشخص برای شرکت‌های استارت‌آپ در کشور، مزید بر علت شده، تا این‌گونه شرکت‌ها در کشورمان رشد نداشته باشند.محسن ملایری، مدیراجرایی همایش استارت آپ ویکند در ایران، در این خصوص می‌گوید: «برعکس آنچه که به خاطر شرایط اقتصادی کشور به نظر می‌رسد، شرایط برای راه‌اندازی شرکت‌های نوپا آن هم در بخش فناوری اطلاعات و تکنولوژی بسیار فراهم است. دلیل این ادعا هم وجود یک نسل جوان تحصیلکرده و تعداد بالای کاربران اینترنتی است. اما لازمه به کارگیری این امکانات فراهم کردن زیرساخت‌هایی است که در نتیجه به شکل‌گیری اکوسیستم شرکت‌های استارت‌آپ در کشور کمک کند.»

به باور وی ترکیبی از فعالیت‌های مختلف مانند سرمایه‌گذاری، برگزاری دوره‌های آموزشی، سمینارهای انتقال تجربه استارت‌آپ‌های موفق، فرهنگ کارآفرینی و ریسک‌پذیری و... باید در یک چرخه کنار یکدیگر قرار بگیرند تا بستر مناسبی برای راه‌اندازی کسب‌وکارهای نوپا در بخش تکنولوژی به وجود آید. يكي ديگر از موانع رشد کسب و کارهای نوپا در کشور، به بحث قانونی و حقوقی بازمی‌گردد.

ملایری با اشاره به ضعف در بخش قانونگذاري و موانعی که برخی از قوانین جلوی پای شرکت‌های نوپا می‌گذارد، می‌افزاید: «در حال حاضر نمی‌توان از قانونی که برای کسب‌وکارهای تجاری بزرگ استفاده می‌شود برای شرکت‌های استارت‌آپ مخصوصا در بخش تکنولوژی استفاده کرد. برای توسعه و رشد شرکت‌های نوپا در کشور نیاز به بازبینی در قانون تجارت وجود دارد.» براساس اظهارات وی، در کشورهایی که شاهد استارت‌آپ‌های موفقی هستیم انجمن‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری وجود دارد که توانسته‌اند زیرساخت‌های قانونی را تغییر داده و عاملی برای رشد این گونه شرکت‌ها باشند. در همین زمینه، یحیی تابش، رییس مرکز محاسبات دانشگاه شریف، نیز دلیل شکست شرکت‌های نوپا را در این حوزه به نبود عوامل مختلفی ارتباط می‌دهد و می‌گوید: «عدم قانونگذاری مناسب، عدم سرمایه‌گذاری، نبود برنامه‌های آموزشی و گسترش فرهنگ ریسک‌پذیری از جمله دلایل اصلی رشد کند شرکت‌های نوپا در کشور است. همین عوامل نیز سبب شده بسیاری از ایده‌هاي خلاقانه در همین دانشگاه توسط دانشجویان خلاق با شکست مواجه شود.»

به باور وی وجود تحریم بین‌المللی و نبود بورس قدرتمند در بخش شرکت‌های تکنولوژی نیز از دیگر دلایلی است که باعث رشد کند آهنگ پیشرفت شرکت‌های نوپا در کشور شده است.

http://itanalyze.com/articles/2012/10/15/19133.php