زنوزق؛ روستای پلکانی ایران

[AtAgAmEr 2689]

به گزارش خبرنگار مهر، اگر انبوهی و تراکم درختان سیب و زردآلو مجال بدهد، می توانید از لابلای آنها منظره جالب خانه هایی را ببینید که تنشان را با کاه و گل اندود کرده اند، پشت به پشت هم، مثل قطاری از الوار از دامنه کوه بالا رفته اند و تمام فضای موجود بین آنها را درختان بلند و کهنی پر کرده است که آویزهای زرد و سبز و سرخی از جنس زردآلو و گردو و سیب دارد.

اینجا «زنوزق» است، روستایی در دل کوه، پلکانی، سرسبز و بسیار پاکیزه ...

روستایی با هوای مطبوع و مردمانی مهربان ... روستایی در شمال غربی استان آذربایجان شرقی!

این روزها انجام هرکاری سخت باشد، سفر رفتن و بودن در مناطقی که از هوای مطبوعی برخوردارند لذت بخش است. برای فرار از گرما، و برای دیدن یک تابلوی منحصر به فرد نقاشی از آثار مشترک طبیعت و انسانهای سختکوش کوهستان نشین، می توانید کوله ای بردارید و راه بیافتید به سمت آذربایجان؛ سفری خاطره انگیز تا روستای زنوزق.

سفر تا دل باغهای زردآلو

در روزهای میانه تابستان، اگر فرصتی دست داد، می توانید برای دیدن یکی از منحصر به فرد ترین مناطق روستایی کشور راهی آذربایجان شرقی شوید.

بعد از رسیدن به شهر تبریز و ادامه مسیر تا شهر مرند، در میان باغات پربار و رنگارنگ، روستایی خودنمایی می کند که عنوان بزرگترین روستای پلکانی ایران را داراست؛

روستای زنوزق.

زنوزق در کوهپایه‌های کوه قلعه قرار دارد و به همین خاطر از اصول معماری پلکانی ایران هم استفاده کرده؛ اتفاقا به همین دلیل هم به زنوزق یا "زنوز داغ" مشهور شده، یعنی زنوز کوهستانی و به مرور و در گویش عامیانه به زنوزاغ و زنوزق تبدیل شده است.

این منطقه به دلیل شکل کوهستانی منحصر به فردش، دهها چشمه جوشان دارد، چشمه هایی که بیشتر آنها در باغات می جوشند و موجب استمرار سرسبزی می شوند.

دیدن تمام دیدنی های این روستا به زمانی بیش از یک روز نیاز دارد، به همبن دلیل بهتر است از قبل چادر و کیسه خواب همراه داشته باشید چون در زنوزق مثل خیلی از روستاهای دیگر، مسافرخانه ای برای اقامت وجود ندارد و خانه اجاره ای هم نمی توانید پیدا کنید.

هنوز هم چادر زدن از بهترین راههای اقامت کوتاه مدت محسوب می شود، به خصوص در این روزها که هوای منطقه بسیار مطبوع است.

***

وقتی وارد روستا شدید برای دیدن بافت قدیمی پلکانی روستا، باید ماشین را جایی پارک کنید و پیاده به طی مسیر بپردازید. داخل روستا امکان تردد با ماشین را نخواهید داشت.

با آغاز پیاده روی وارد روستا می شوید. می توانید از مسیر سنگفرش شده روستا به سمت "قلعه" بالا بروید. بعد از چند دقیقه خود را روی یک دیواره عمودی می بینید که دورتادورتان را خانه هایی با دیوارهای کاهگلی و در و پنجره های رنگی فراگرفته اند.

این مسیر سربالایی است و در نقاط مرتفع آن تمام روستا قابل دیدن است. در انتهای این مسیر به راحتی می توانید میدان روستا و اتومبیل خود را نیز ببینید!

از اینجا به بعد چند انتخاب مختلف خواهید داشت، دشت، آبشار یا قلعه؟

اواخر بهار و تابستان فرصت خوبی برای دیدن حاشیه های روستاست؛ آبشار دامجی قیه یکی از جاذبه های دیدنی زنوزق به شمار می رود؛ برای رسیدن به این آبشار از حاشیه روستا باید سه کیلومتر در مسیر جاده "کوه کمر" پیش بروید، اطمینان داشته باشید از دیدن این مسیر خسته نخواهید شد، به خصوص در این فصل که باغات حاشیه جاده را سیب های رنگین و زردآلو و گردو پوشانده و منظره زیبایی را به وجود آورده است.

امتداد این جاده به ییلاق "ماهار" می رسد، دشت وسیع و سرسبزی که اهالی از سبزیجات تازه و مفید آن بهره می گیرند.

در مسیر قلعه، یک سد هم وجود دارد "سد قلعه" که در بالا دست روستا ساخته شده اما آبگیری نشده و این به خودی خود جذابیت تماشا دارد. شاید در جای دیگری خیلی راحت نتوانید یک سد بی آب را از نزدیک ببینید!

اما اگر طالب دیدن یک سد پر آب هستید، می توانید این جاده را تا تندیس "فهمیده" طی کنید، بعد به سمت راست بپیچید، چند دقیقه بعد سد زنوز را خواهید دید که حاشیه ای سرسبز و دیدگاهی زیبا دارد.

در این مسیر از جاده هایی که در بالای کوه هستند عبور می کنید و می توانید باغات پایین کوه را نیز تماشا کنید.

اگر وقتی دست داد، سری هم به گورستان تاریخی روستا در پایین دست میدان روستا بزنید؛ سنگ قبرهایی با شکل های متنوع و تاریخ های قدیمی می تواند سوژه خوبی برای شما باشد.

هرچه باشد اینجا روستایی است که آثاری از دوره ایلخانی و صفوی دارد و بسیاری معتقدند قدمت روستا خیلی بیشتر از اینهاست؛ حتی برخی با استناد به نقوش برخی سنگ قبرها، قدمت سکونت در زنوزق را تا دوره میتراییسم عقب می برند.

در مدت حضور در زنوزق، یادتان نرود که چهار محله ی اصلی روستا را ببینید تا با

نحوه زندگی مردم بیشتر آشنا شوید؛ محله‌های بدیر، آقا بابا، سیدی و کوده‌لر حاصل

تقسیم‌بندی هایی است که این خانه های پلکانی را در دل خود جای داده است.

کوده لر محله جدید روستا و مسیر سد است و باقی محله ها بخش های تاریخی روستا را تشکیل می دهند.

در این گشت و گذار، چیزی که بیش از همه توجه و تعجب شما را برخواهد انگیخت، سنگفرش مرتب روستا و در و پنجره هایی است که با رنگهای آبی و سبز و قرمز رنگ آمیزی شده اند.

البته این به جز حیرت شماست وقتی در مورد سطح تحصیلات مردم روستا مطلع شوید؛ زنوزق یکی از باسوادترین روستاهای کشور است، تعداد افراد دارای لیسانس و فوق لیسانس در روستا زیاد است و هر سال بر این تعداد افزوده می شود؛ کافی است با یکی از اهالی هم کلام شوید تا اطلاعات جالبی در این مورد بگیرید.

خانم مسنی که من در روستا دیدم که پیراهن بلند گلدار و دامن چین دار پوشیده بود و آن را با جلیقه مونجوق دوزی شده زیبایی زینت داده بود، نان تازه در دست داشت و بسیار خوش صحبت بود. می گفت دو هفته قبل از دیدار پسرش برگشته که ساکن آلمان است. سالهاست می رود و بر می گردد، اما زندگی در زنوزق را با هیچ جای دنیا عوض نمی کند!

اهالی می گویند در سی سال اخیر بیش از 500 نفر از اهالی روستا، پس از اتمام تحصیلات خود شغل معلمی را انتخاب کرده اند و تدریس از مشاغل مورد علاقه و پر رونق زنوزق است.

پشت بام های خوشمزه

زنوزق، روستای پلکانی زیبایی است. مثل تمام روستاهای پلکانی، پشت بام خانه پایین دست، حیاط خانه بالا دست است و اینگونه زندگی آرام و مسالمت آمیزی میان مردم جریان دارد.

روی بیشتر پشت بام ها می توانید طبق های بزرگ چوبی را ببینید که رویشان برگه زردآلو با سلیقه زیادی چیده شده است؛ اما این طبق ها هم قصه های جالبی دارند ... در فصل تابستان و بعد از رسیده شدن کامل زردآلوها، فصل خشک کردن میوه ها و درست کردن "برگه" فرا می رسد.

برای این کار، زردآلوهای رسیده و مناسب این کار را جدا کرده، می شویند، هسته آن را جدا می کنند و آنها را روی سینی چوبی باز می کنند.

حالا نوبت آماده کردن کوره است. به جز سوخت و هیزم، مقداری گوگرد در کوره ریخته می شود و وقتی کوره به دمای مناسب رسید، طبق های زردآلو در آن قرار می گیرد. این طبق ها باید بین هشت تا 10 ساعت در کوره بمانند، اما تا اتمام کار تقریبا سه روز باقی مانده است.

در این سه روز، طبق ها روی پشت بام خانه ها و زیر آفتاب تابستانی چیده می شوند تا آب اضافی آنها تبخیر شده و کاملا خشک شود.

این سه روز تنها فرصت دیدار از منظره چیده شدن طبق ها نیست، چون در تمام طول تابستان باغات میوه دارند و این فرآیند به مرور و در طول این فصل انجام می گیرد.

زنوزق چشم اندازهای زیبایی هم دارد؛ باغهایی که در هر کران چشم شما را می نوازد، درختان سیب و گردو و بادام و زردآلو و امثال آن زیادند. به همین دلیل این روستا در هر فصلی، دیدنی خاصی دارد، از زمان شکوفه دادن این درختان که همه جا رنگین می شود گرفته، تا رسیدن میوه ها و پاییز باشکوه این درختان و حتی زمستان سپید و بسیار سرد روستا، هرکدام زیبایی خاص خود را دارند.

این همه دشت و دمن، باعث شده علاوه بر خشکبار، فرصت چشیدن عسل نابی را هم داشته باشید که محصول بی نظیر زنبورهای روستاست؛ باغداران روستا اغلب زنبورداری هم می کنند و این مساله باعث شده عسل به یکی از تولیدات اصلی روستا تبدیل شود.

املت و نان داغ، در سایه درختان سیب

در زنوزق از رستوران خبری نیست، اما آنجا هم نانوایی دارد و هم چندین کافه محلی، با آنکه بیشتر زنان زنوزق نان را در خانه می‌پزند، اما نانوایی هم در روستا وجود

دارد.

برای خرید نان باید تا "میدان" در ورودی روستا بروید. بالای میدان نانوایی سلیمانی و پایین میدان نانوایی دلدار، بربری تازه به شما می دهند.

چند کافه محلی هم برای تهیه آب داغ یا چای در همین میدان وجود دارند. کافه رحمان درسا در حاشیه میدان و کافه حاجی عنایت 50 متر بالاتر از میدان هستند و در آنها آقا رحمان و آقا عنایت با روی خوش از شما استقبال می کنند.اگر برای ناهار می خواهید در روستا بمانید، چون تمام مواد لازم دور میدان وجود دارد، وقت زیادی برای جمع آوری آنها صرف نخواهد شد.

دستانی پر از زردآلو

سوغاتی های زنوزقی بیشتر از جنس طبیعتند، انواع میوه و خشکبار برای خریدن قابل دسترسی هستند؛ زردآلو، قیصی، برگه زردآلو، لواشک، گردو و میوه های سردرختی روستا طعم بی نظیری دارند. برای تهیه این میوه ها باید از یکی از اهالی روستا بخواهید تا برایتان از این اقلام بیاورد و چون تمام اهالی باغدار هستند، هیچ کس به شما نه نمی گوید.

بسته به نوع و مرغوبیت میوه ها، قیمت آنها هم متفاوت است ولی به شکل کلی گردو حدود هشت هزار تومان، زردآلو پنج هزار تومان، سیب محلی زنوز که به سیب پاییزی مشهور است 800 تومان و سیب زرد کیلویی 1200 فروخته می شود.

روی شیشه های بزرگ و کوچک عسل، یا طبق های عسل با موم هم می توانید حساب کنید.

عسل کوهستان با موم که طعم گلهای وحشی و هوای سالم کوهستانی دارد کیلویی 20 هزار تومان قابل دسترسی است. اما کمتر از یک کیلو عسل هم می توانید بخرید.

سبزی های کوهی مانند شنگ که در آش محلی ریخته می شود، غازیاقی که کوکو و خورش خوشمزه ای دارد و سیر وحشی هم خالی از لطف نیستند.

هم سیاحت، هم زیارت

در رفت و بازگشت به این روستای زیبا، می توانید از دیدنی های موجود در مسیر هم لذت ببرید.

اولین این دیدنی ها شهر زنوز است، شهری آرام و دارای معادن خاک سفید و تولید بالای ظروف چینی مرغوب.

در ادامه مسیر شهر مرند و اطراف آن با بناها و دیدنی هایی مانند مسجد جامع مرند یا کلیسای سهرل به استقبالتان می آید و دیدن تپه های رنگین و دشت های گل زرد، کوههای ماهار و آغداش و ییلاق منطقه خالی از لطف نیست.

همچنین علاوه بر قلعه باستانی مرند و امامزاده ابراهیم مرند که کمی پایین تر از هتل گردشگری مرند قرار دارد، می توانید پل قدیمى قیزیل کورپى (پل طلا) زنوز،

تفرجگاه و دشت ماهار، کوه سلطان سنجر در بالا دست زنوزق، تفرجگاه آدنه در کنار سد زنوز با جاده خاکی و چشم انداز سرسبز، تفرجگاه و آبشار دامجى قیه و حاشیه سد زنوز را که از جاذبه هاى طبیعى و تاریخى شهر زنوز و روستای زنوزق محسوب مى شوند ببینید.

...............................

گزارش: فرینوش اکبرزاده

عکس:‌خلیل غلامی